บริษัท มติชน จำกัด (มหาชน) โดยนิตยสารเทคโนโลยีชาวบ้าน และศูนย์อาชีพและธุรกิจมติชน (มติชนอคาเดมี) ได้จัดสัมมนาวาระพิเศษ 25 ปี เทคโนโลยีชาวบ้าน ในหัวข้อ “เมื่อ มะนาว ราคาแพง มาปลูกและขาย…ด้วยตนเองดีกว่า” ภายใต้การสนับสนุนของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เพื่อเผยแพร่ความรู้เรื่องการปลูกมะนาวแก่เกษตรกรและประชาชนทั่วไป
สำหรับฉบับนี้ ยังเป็นบรรยากาศการพูดคุย ในหัวข้อ “รู้ลึกๆ การผลิตมะนาว ให้มีผลผลิตจำหน่าย” โดยอาจารย์ประเวศ แสงเพชร เจ้าของคอลัมน์ “หมอเกษตร ทองกวาว” รับหน้าที่เป็นพิธีกรพูดคุยกับวิทยากรรับเชิญ ประกอบด้วย คุณศิริชัย จันทร์นาค โทร. (086) 167-3797 ผู้จัดการสหกรณ์การเกษตรบ้านลาด จำกัดคุณรัตนพงษ์ นิ่มวาด โทร. (085) 808-6515 เจ้าของสวนมะนาวรายใหญ่ที่หนองหญ้าปล้อง จังหวัดเพชรบุรี อาจารย์วัง สุขประเสริฐ โทร. (087) 201-4607 ผู้เชี่ยวชาญการปลูกมะนาวนอกฤดูในวงบ่อซีเมนต์ และเป็นประธานกลุ่มอาชีพผู้ผลิตมะนาวนอกฤดู
อาจารย์วัง : ผมตัดสินใจมาทำมะนาวในวงบ่อ เพราะดูแลง่าย อายุประมาณ 8 เดือน ก็ปลูกมะนาวนอกฤดูได้แล้ว ในการบำรุงรักษา ต้องใช้ไม้ผูกค้ำกิ่ง ปกติการปลูกมะนาวในแปลง มักจะมีการพรวนดินให้สูงๆ ดินก็จะทรุดตัวลงไป สำหรับการปลูกมะนาวในวงบ่อ หากใส่ดินให้ท่วม ต้นมะนาวจะตายได้ ต้องค่อยๆ เติมวัสดุปลูกลงไป เพื่อให้พืชปรับตัวเสียก่อน เพราะพืชตระกูลส้มค่อนข้างอ่อนแอต่อโรคเชื้อรา
สำหรับ วงบ่อซีเมนต์ที่ใช้ปลูกไม่ได้ปิดผนึก แต่ใช้การวางเทิน โดยทั่วไปต้องใช้แผ่นรองก้นวงบ่อ เพื่อป้องกันรากต้นมะนาวจะออกมาในปีที่ 2-3 พืชตระกูลส้ม ต้องให้ผ่านฤดูแล้งก่อน จึงจะออกดอกผล สำหรับต้นมะนาว ปลูกดูแลรักษาง่าย สำหรับข้าราชการที่เข้าสู่วัยปลดเกษียณไม่รู้ว่าจะทำงานอะไรต่อไป ก็น่าจะหันมาปลูกมะนาว
เมื่อ ตัดสินใจทำสวนมะนาว คำนวณต้นทุนอุปกรณ์ที่จำเป็นต้องใช้ (อ้างอิงจากต้นทุน ที่จังหวัดพิจิตร) ได้แก่ วงบ่อ ขนาด 1 เมตร สูง 50 เซนติเมตร พร้อมแผ่นรอง ขายในราคาชุดละ 300 บาท อุปกรณ์ระบบน้ำ เช่น ท่อ PE สายไส้ไก่ ฯลฯ โดยมีต้นทุนเฉลี่ย ต้นละ 20 บาท มีค่าจ้างแรงงานผสมดินวงละ 20 บาท ค่ากิ่งพันธุ์มะนาว ต้นละ 50 บาท รวมต้นทุนการผลิตมะนาววงบ่อ ประมาณชุดละ 420 บาท
ผม มีรุ่นน้องคนหนึ่งจบวิศวะ ทำงานอยู่ที่จังหวัดระยอง มีรายได้สูง แต่บริษัทกำลังจ้างให้ออก เขามีเงินทุนก้อนสุดท้ายจำนวน 50,000 บาท ไม่รู้จะทำอาชีพอะไรต่อไป ผมก็ชวนเขามาเรียนรู้เรื่องการทำมะนาววงบ่อที่จังหวัดพิจิตร เขาใช้เงินทุน จำนวน 30,000 บาท ปลูกมะนาวในวงบ่อ จำนวน 200 วง ที่จังหวัดระยอง ชื่อว่า สวนเจ้าสัว
สำหรับ วงบ่อที่จังหวัดระยอง ราคาไม่แพงเท่าไหร่ เนื่องจากมี ขนาด 1 เมตร สูง 35 เซนติเมตร ผมจึงแนะนำให้เขาใช้วงบ่อ 2 วง ซ้อนกัน เพื่อให้มีความสูงของวงบ่ออยู่ที่ 70 เซนติเมตร และผมก็ถ่ายทอดเทคนิคการตอนกิ่งมะนาวให้เขาไป เพื่อผลิตกิ่งตอนขาย เขาทำไปได้ 2 ปี เมื่อเร็วๆ นี้ เขาโทร.บอกผมว่า ตอนนี้เขาปลูกมะนาว 600 วงแล้ว ปีนี้เขาคาดว่า เมื่อหักค่าใช้จ่ายทั้งหมดแล้ว จะมีรายได้สุทธิ 800,000 บาท เขาเป็นเด็กหนุ่มที่มีความมานะ จึงประสบความสำเร็จได้ง่าย ที่จังหวัดระยอง ปีนี้เขาขายมะนาวไซซ์ใหญ่ในช่วงฤดูแล้ง ได้ราคาสูงถึง ลูกละ 8 บาท ปลูกมะนาว 600 วง เก็บมะนาวออกขายได้ ครั้งละ 10,000 ลูก
นอก จากนี้ ผมยังมีลูกศิษย์เป็นผู้หญิงอีกคนที่ประสบความสำเร็จในการทำสวนมะนาวอยู่ที่ จังหวัดนนทบุรี เขาเพิ่งเรียนจบปริญญาโท จากมหาวิทยาลัยรามคำแหง เขาขับรถไปหาผมที่จังหวัดพิจิตร ขอเรียนเรื่องการขยายพันธุ์มะนาว และขอซื้อกิ่งพันธุ์มะนาวจากผม ซึ่งเป็นพันธุ์ลูกผสมทั้งหมด เขาวิ่งไปวิ่งมาหาผมหลายรอบ ปีที่แล้วเขาขายกิ่งพันธุ์ได้ล้านกว่าบาท
ที่ ผ่านมา ผมสอนเรื่องการผสมพันธุ์ การขยายพันธุ์ สำหรับพันธุ์มะนาวที่ใช้คือ พันธุ์ราชการ กับพันธุ์ส่วนตัว ผมนิยมใช้สายพันธุ์มะนาวพื้นเมืองทั่วๆ ไป เช่น พันธุ์แม่ไก่ไข่ดก ซึ่งเป็นมะนาวพันธุ์ลูกกลมๆ ผิวบาง น้ำดีๆ หากใครสนใจอยากเล่นมะนาว ควรรู้จักการไขว้สายพันธุ์ คือยึดหลักที่ว่า ผสมข้ามจากต้นนี้ไปต้นนั้น จะช่วยพัฒนาพันธุ์มะนาวที่ทนทานต่อโรคแคงเกอร์
สำหรับมะนาวพันธุ์ลูกผสมของผม ส่วนใหญ่มีความต้านทานต่อโรคแคงเกอร์ 90-95% มะนาว ทั่วไปมักเป็นโรคแคงเกอร์ ส่วนพันธุ์ที่ปลอดโรคแคงเกอร์ก็ยังมี แต่ตลาดไม่สนใจ ตอนนี้ผมก็ทำมะนาวปลอดโรคอยู่ต้นหนึ่ง เป็นมะนาวพันธุ์แป้นปลอดโรคแคงเกอร์ แต่ยังไม่เปิดตัวออกมา รอไว้ก่อน
หาก ใครอยากเข้ามาทำธุรกิจมะนาว จะต้องมีความรู้แม่นยำในเรื่องสายพันธุ์มะนาว ผมขอยกตัวอย่าง มะนาวแป้นเอี่ยมเซ้ง หากท่านเห็นลูกมะนาว รู้ไหมว่าพันธุ์อะไร สำหรับลักษณะมะนาวแป้นเอี่ยมเซ้ง ลูกจะมีตะเข็บเหมือนรอยกัดทับชนกัน นี่คือ เอกลักษณ์ของมะนาวพันธุ์นี้ ที่คุณควรเรียนรู้ให้แม่นยำ
สำหรับ มะนาวพันธุ์ลูกผสมที่ผมทำ ส่วนมากจะให้เกษตรกรนำไปปลูก โดยมะนาวลูกผสมพันธุ์นี้เกิดจากมะนาวพันธุ์เอี่ยมเซ้ง กับพันธุ์แม่ไก่ไข่ดก มีกลิ่นฉุนแรง ต้านทานโรคแคงเกอร์ได้ดี เวลาผสมพันธุ์ข้ามกัน หากจะทดสอบว่า ลูกผสมพันธุ์นี้ ต้านทานโรคแคงเกอร์หรือไม่ เวลาที่เพาะต้นได้สัก 3-4 เดือน ให้ตัดกิ่งมะนาวที่เป็นโรคแคงเกอร์มาแช่น้ำทิ้งไว้สักคืน หลังจากนั้น นำไปเทใส่ต้นมะนาว หากเป็นพันธุ์ที่ต้านทานโรคแคงเกอร์ได้ จะเริ่มเห็นแววตั้งแต่เล็กว่า ต้นไหนดี ต้นไหนไม่ดี
ในแง่ผลตอบแทนการลงทุน พบว่า การปลูกมะนาวในวงบ่อ จะเริ่มคืนทุนตั้งแต่ปีที่ 1 ประมาณ 30% หลาย คนสงสัยว่าทำไมได้ผลตอบแทนไม่เต็มร้อย เพราะโดยทั่วไปต้นมะนาวที่ปลูก 100 ต้น จะเติบโตไม่เท่ากัน อาจจะให้ผลผลิตดีเพียงแค่ 60-70 ต้น ที่ทำผลิตมะนาวนอกฤดูได้ สรุปปีแรกจะได้ผลผลิตไม่เต็มเม็ดเต็มหน่วย แต่ปีที่ 2 จะคืนทุนได้ 100% เนื่องจากในพื้นที่ 1 ไร่ จะทำมะนาวนอกฤดูได้ทุกต้น ส่วนผลตอบแทนในปีที่ 3 ที่ผมเคยตรวจนับพบว่า ได้ผลผลิต ตกต้นละ 1,000 ลูก หากลองคูณด้วยจำนวนต้นมะนาว 500 วง บนเนื้อที่ 5 ไร่ มะนาวนอกฤดูที่ขายช่วงหน้าแล้ง ในราคาถูกๆ แค่คูณด้วยราคากลาง ลูกละ 3 บาท เพียงเท่านี้ก็ได้เงินกว่าล้านบาทแล้ว
ผม ทำสวน ใช้เงิน 2.5 แสนบาท ปลูกมะนาว 500 วง ที่เหลือใช้ในการขุดบ่อ ทำระบบน้ำ มีคนถามผมว่า มะนาวในวงบ่อมีอายุเท่าไหร่ ผมตอบว่า อย่างน้อย 10 ปี การปลูกมะนาววิธีนี้ เกษตรกรจะมีโอกาสผลิตมะนาวนอกฤดู ที่ใช้ต้นทุนค่าอาหารและยาในอัตราต่ำ และได้กำไร 7 ปี
การ ปลูกมะนาวในวงบ่อ อยากจะแนะนำให้พี่น้องหลีกเลี่ยงการใช้สารเคมี และประหยัดค่าใช้จ่าย โดยหันมาใช้น้ำส้มควันไม้ แค่เดือนละ 2 ครั้ง โดยใช้ในอัตรา 1 ช้อนโต๊ะ ต่อน้ำ 1 ลิตร น้ำส้มควันไม้จะทำหน้าที่ขับไล่แมลงในสวนมะนาว หากใช้อย่างต่อเนื่องจะช่วยปรับโครงสร้างของพืชให้แข็งแรง หากคำนวณต้นทุนค่าใช้จ่ายในสวนของผม ปลูกมะนาว 500 วง อายุ 3 ปี ใช้ปุ๋ยเคมี 6 ลูก ค่ากำจัดวัชพืช 7,200 บาท ต่อปี ค่าไฟฟ้า เดือนละ 1,000 บาท หรือ ปีละ 12,000 บาท น้ำส้มควันไม้ ลิตรละ 20 บาท ซื้อขนาดถังละ 200 ลิตร ตกประมาณ 3,000 บาท ปีหนึ่งใช้ไม่หมด
การ ปลูกมะนาวในปีแรก ยังไม่มีรายได้เลี้ยงคนงาน ผมจึงปลูกผักแซมในวงบ่อ ปรากฏว่า ผักที่ปลูกกลับล่อแมลงเข้ามา ยกเว้น โหระพา กะเพรา ผักเสี้ยน ที่ปลูกในวงบ่อแล้วเป็นรายได้เสริมที่ดี เก็บโหระพาขาย วันละ 100 มัด ในราคา มัดละ 3 บาท มีรายได้เลี้ยงคนงาน ประมาณวันละ 300 บาท
หาก ต้องการปลูกและขายมะนาวในช่วงราคาแพง สิ่งที่ต้องคำนึง ได้แก่ เรื่องพันธุ์มะนาว คนที่ปลูกมะนาวต้องรู้ว่า มะนาวแป้น มะนาวราชการมีอายุแก่เท่าไหร่ ประการต่อมา เลือกทำมะนาวนอกฤดูในระยะเวลาที่เหมาะสม ตั้งแต่เดือนกรกฎาคม-สิงหาคม-กันยายน-ตุลาคม-พฤศจิกายน ในระยะ 5 เดือนนี้ ให้เกษตรกรตัดสินใจเองว่า จะเลือกทำมะนาวนอกฤดูในช่วงเดือนไหน โดยปกติผมจะเริ่มทำมะนาวนอกฤดูตั้งแต่เดือนกรกฎาคม หากอยากขายมะนาวได้ราคาแพง ต้องเลือกทำในเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน หากอยากได้เงินเร็ว ให้ทำตั้งแต่เดือนกรกฎาคม
วิธี การทำมะนาวนอกฤดู เกษตรกรควรศึกษาเสียก่อนว่า ท้องถิ่นของท่านเจอภาวะแล้งในช่วงไหนของทุกปี สำหรับประเทศไทย ระหว่างเดือนกรกฎาคม-สิงหาคม โดยทั่วไปจะเกิดภาวะแล้ง ประมาณ 20 วัน เราต้องใช้วิกฤตตรงนี้ให้เป็นประโยชน์ หลังจากอดน้ำมะนาวในวงบ่อ 1 สัปดาห์ โดยธรรมชาติเมื่อพืชตระกูลส้มขาดน้ำ เกิดอาการเหี่ยวแล้ว จะเกิดอาการกลัวตายและเร่งผลิดอกออกผลทันที
เกษตรกรต้องคอยสังเกต หากพบว่า ต้นมะนาวมีอาการเหี่ยว ใบร่วงประมาณ 80% จึง ค่อยให้ปุ๋ยเคมี สูตร 12-24-12 ในอัตรา 300 กรัม ต่อต้น ให้ปุ๋ยหว่านแห้งก่อนจึงค่อยรดน้ำตาม พืชจะดูดกินธาตุอาหารจากปุ๋ยได้ทันที หลังจากนั้น อีกประมาณ 15 วัน ต้นมะนาวจะเริ่มแตกใบอ่อนและผลิดอกออกมา ดูแลต้นมะนาวตามขั้นตอนปกติ ตั้งแต่ระยะดอกผลิบาน จนถึงช่วงเก็บเกี่ยวจะใช้เวลา ประมาณ 5-6 เดือน
ที่ ผมเล่ามา เป็นขั้นตอนการผลิตมะนาวนอกฤดู ที่ปลูกในวงบ่อ ที่ทุกคนสามารถนำไปทำได้ หากใครยังไม่มั่นใจฝีมือตัวเอง ขอแนะนำให้ลองซื้อวงบ่อมาทดลองปลูกเสียก่อน ผมอยากให้เพื่อนเกษตรกรเริ่มต้นทำมะนาวนอกฤดูในวงบ่ออย่างชาญฉลาด ค่อยเป็นค่อยไป ผมเริ่มลงทุนทำสวนมะนาวขนาดเล็ก ใช้เงินทุน 1,200-2,000 บาท ต่อมาขยายเพิ่มขึ้นโดยใช้เงินทุนถึงตัวเลขเจ็ดหลัก
EmoticonEmoticon